EROS- Διαχρονικές αναγνώσεις του έρωτα

Εδώ: QR code μπορειτε να ακολουθήσετε την διαδρομή στο

Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας απο την αρχή του project στο «Χρονολόγιο» και 12 Στάσεις (σημεία) με ευρήματα σχετικά με το έρωτα:

Εισαγωγή : Χρονολόγιο
Θεόδωρος Ράντος (Λάρισα)

Αόρατη Στοργή, 2023, Διαδραστική πολυμεσική εγκατάσταση. Κολλάζ, ξύλο, χαρτί

Johannes Christopher Gérard (Γερμανία)
A Touch of Eros, Video, 4:27 min, 16:9, 24p, sound stereo

Κωνσταντίνος Παπαργύρης (Λάρισα)
Έρως, 2022-2023 , Λάδι σε μουσαμά 

Προθήκη 1:
α) Λίθινο ομοίωμα φαλλού. Αρχαιότερη Νεολιθική (6500-5800 π.Χ.).
β) Πήλινες καθιστές αντρικές μορφές με τα χέρια πάνω στο φαλλό, δίνοντας έμφαση σε αυτό. Ομοίως η απόδοση των χεριών στους μηρούς αποκαλύπτει και τονίζει ταυτόχρονα τον φαλλό. Θέσεις προέλευσης Κυπάρισσος 2, Ζάππειο 2, Ζάππειο 3, Οτζάκι, Ματαράγκα. Αρχαιότερη – Μέση Νεολιθική (6500-5400 π.Χ.).

Προθήκη 2:
α) Πήλινες αποδόσεις γυναικείων ειδωλίων με έμφαση στα σεξουαλικά σημεία του σώματος από τις θέσεις Οτζάκι, Γριζάνο και Μακρυχώρι. Το αιδοίο δηλώνεται με βαθιές εγχαράξεις και ενίοτε υπογραμμίζεται με λευκό χρώμα. Έντονα τονισμένοι γλουτοί. Αρχαιότερη – Μέση- Νεότερη Νεολιθική (6500-4500 π.Χ.).
β) Πήλινο στεατοπυγικό ειδώλιο γυναικείας μορφής από το Ζάππειο 3, με εγχάραξη δηλώνεται το ηβικό τρίγωνο. Αρχαιότερη Νεολιθική (6500-5800 π.Χ.).
γ) Πήλινο καθιστό στεατοπυγικό ειδώλιο γυναικείας μορφής από την Κραννώνα 3 (Ορένια) Αρχαιότερη Νεολιθική (6500-5800 π.Χ.).

Προθήκη 3:
α) Πήλινη «ερμαφρόδιτη» μορφή από τη Λάρισα (Νεράιδα) με ταυτόχρονη απόδοση φαλλού και αιδοίου. Ρεαλιστική απόδοση της διττής φύσης ενός ερμαφρόδιτου ή ωδή στη γονιμότητα και την αναπαραγωγή με τον τονισμό των πρωτογενών χαρακτηριστικών των δύο φύλων; Αρχαιότερη Νεολιθική (6500-5800 π.Χ.).
β) Πήλινες καθιστές «ερμαφρόδιτες» μορφές από την περιοχή Νέες Καρυές 1 (Σαρλίκι) και Χαρά 1 (Μαγούλα Πανάγου). Πλαστικά και ρεαλιστικά αποδίδεται το γεμάτο στήθος και ο φαλλός. Η κίνηση των χεριών δίνει κατά περίπτωση έμφαση σε διαφορετικά σημεία του σώματος όπως στο στήθος ή στους μηρούς. Αρχαιότερη – Μέση Νεολιθική (6500-5400 π.Χ.).

Προθήκη 4:
Ωδή στην Αφροδίτη
Θεά που καθίζεις σε θρόνο περίτεχνο,
του Διός θυγατέρα, Αφροδίτη, που υφαίνεις πλεκτάνες,
σε ικετεύω, με πίκρες και βάσανα μην τυραννάς,
δέσποινα, την ψυχή μου, αλλά εδώ φανερώσου, αν κι άλλοτε άκουσες
τη φωνή μου, κι ας ήσουν μακριά μου,
και το σπίτι τ’ ολόχρυσο του πατέρα σου άφησες
για νά ’ρθεις σε μένα.

Ω έλα και τώρα, θεά, λύτρωσέ με απ’ τις έγνοιες
τις σκληρότατες· κι όσα η ψυχή μου
λαχταρά να γινούν, κάμε συ ν’ αληθέψουν· και στάσου
στο πλάι μου σύμμαχος. Έλα!
Σαπφώ

Γνωστή και με τα επίθετα  Κυθηρεία,  Κύπρις, Καλλίπυγος, Αναδυομένη, Κνιδία, Αρεία, Εύπλοια, Αμβολογήρα, Νυμφία, Πάνδημος,
Ουρανία

α) Πήλινο ναϊσκόσχημο πλακίδιο με ανάγλυφη παράσταση Αφροδίτης και δελφινιού. Λάρισα, οικόπεδο Παπαποστόλου. Ελληνιστική περίοδος
β) Πήλινο ειδώλιο Αφροδίτης. Με το αριστερό της χέρι καλύπτει την ηβική χώρα, ενώ με το δεξί της χέρι στηρίζεται σε πεσσό. Λάρισα. Ελληνιστική περίοδος
γ) Πήλινο ειδώλιο καθήμενης Αφροδίτης σε βράχο. Λάρισα. Ελληνιστική περίοδος

Προθήκη 5: Ερμαφρόδιτος
Σύμφωνα με το μύθο, ο Ερμαφρόδιτος ήταν καρπός της ένωσης μεταξύ της θεάς Αφροδίτης και του θεού Ερμή, όπως δηλώνεται και από το όνομά του. Πρόκειται για μία θεότητα που έφερε ταυτόχρονα τα χαρακτηριστικά και των δύο φύλων. Στο Συμπόσιο του Πλάτωνα αναφέρεται ο όρος «ανδρόγυνος». Ο μύθος του Ερμαφρόδιτου διαιωνίστηκε από τον Οβίδιο, σύμφωνα με τον οποίο, ο θεός αγκαλιάστηκε με πάθος από τη νύμφη Σαλμακίδα, με αποτέλεσμα τα σώματά τους να ενωθούν σε ένα νέο σώμα με διπλή φύση.

α) Κάτω τμήμα μαρμάρινου κορμού Ερμαφρόδιτου. Αρχαιολογικός χώρος Άτραγα
β) Πήλινο ειδώλιο Ερμαφρόδιτου. Λάρισα

Προθήκη 6: Ο περιπετειώδης και ο αναπάντεχος έρωτας
α) Σκηνή ερωτικής καταδίωξης/ ερωτικού κυνηγιού. Αρπαγή πιθανόν της Θέτιδας από τον Πηλέα. Λήκυθος. Κραννώνας, 480-470 π.Χ.
β) Ηρακλής και Αμαζόνα(πιθανόν η Ιππολύτη που πολεμάει με τον Ηρακλή για τη ζώνη της και στο τέλος τον ερωτεύεται). Λήκυθος. Κραννώνας,500-490 π.Χ.

Προθήκη 7: Άρτεμη Κουροτρόφος
Αν και παρθένος θεά, η Άρτεμις , επηρεάζει τη ζωή των γυναικών καθώς συνδέεται με τα προγαμιαία τελετουργικά διάβασης των κοριτσιών από την παιδική ηλικία στην ηλικία της παντρεμένης γυναίκας. Στην Άρτεμη , οι μελλόνυμφες προσέφεραν τα κοριτσίστικα ρούχα και τα παιχνίδια τους.

α) Πήλινη προτομή Αρτέμιδος που κρατάει στο δεξί της χέρι ελάφι. Τέμπη, «Κοκκώνας Χάνι». Ελληνιστική περίοδος
β) Πήλινο ειδώλιο ιστάμενης Αρτέμιδος που κρατάει στο δεξί της χέρι ελάφι. Λάρισα. Αρχαϊκοί χρόνοι.

 
Προθήκη 8:    ‘Κυβέλα, μάτερ θεών’
Η Μητέρα των Θεών – Κυβέλη, η μεγαλόπρεπη μυστηριώδης θεότητα των άγριων δυνάμεων της φύσης, κρατώντας το λιοντάρι στα πόδια της και τυφλωμένη από τη ζήλια της, οδηγεί στο θάνατο, το νεαρό σύντροφό της, Άττι (η). Με θρήνους τον θάβει. Αργότερα τον ανασταίνει. Η λατρεία της που περιλαμβάνει εκδηλώσεις, κάποιες φορές οργιαστικές, αποτυπώνει την περιοδική αναγέννηση της φύσης, το θάνατο και την ανάσταση.

α) Τμήμα μαρμάρινου αναθηματικού πλακιδίου με αετωματική επίστεψη και ανάγλυφη παράσταση ένθρονης Κυβέλης με λιοντάρι στα γόνατά της. Τέμπη, «Κοκκώνας Χάνι». Ελληνιστική περίοδος
β) Κεφαλή πήλινου ειδωλίου Άττιδος.

Προθήκη 9: Αθηνά Παρθένος
Στον αντίποδα της Πανδήμου Αφροδίτης, βρίσκεται η «εγκεφαλική» Αθηνά Παρθένος, η οποία δεν παντρεύτηκε ποτέ και απαρνήθηκε τη χαρά του έρωτα.

α) Πήλινο ειδώλιο Αθηνάς με κράνος αττικού τύπου και ασπίδα. Ύστερη αρχαϊκή-πρώιμη κλασική περίοδος. Λάρισα
β) Κορμός πήλινου ειδωλίου Αθηνάς με ασπίδα. Λάρισα

Προθήκη 10: Πρίαπος.
Ο Πρίαπος, υιός της Αφροδίτης, λατρεύτηκε ως θεός της γονιμότητας, προστάτης των αγρών και των ποιμνίων. Στις απεικονίσεις του παρουσιάζεται με ευμεγέθη γεννητικά όργανα, στοιχείο που σχετίζεται με τις γονιμικές ιδιότητές του.

α) Τμήμα πήλινου ειδωλίου με παράσταση Πριάπου. Σώζεται το σημείο όπου ανασηκώνει τον χιτώνα για να φανούν τα γεννητικά του όργανα. Ναός του Απόλλωνα, Πύθιο. Ρωμαϊκή περίοδος
β) Ομοίωμα πήλινου φαλλού. Λάρισα, οικ. Αλ. Κουτσίνα, οδός Φραγκ. Ρούσβελτ 8.

Προθήκη 11: Αγοραίος έρωτας
Η πορνεία στην αρχαιότητα, λογιζόταν ως μια εμπορική λειτουργία, στην οποία τόσο γυναίκες όσο και άντρες, παρείχαν σεξ έναντι αμοιβής. Καθώς εγκωμιάστηκε από τους κωμικούς ποιητές  και   συνδέθηκε  με τη θεά Αφροδίτη, απέκτησε κοινωνική νομιμότητα.

α) Τμήμα πήλινου ασκού με παράσταση συνουσίας μεταξύ εταίρας και όνου. Λάρισα.

Β΄ Αρχαίο θέατρο, ρωμαϊκή περίοδος.
Το θέμα ίσως συνδέεται με οίκο ανοχής. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, να σατιρίζει τις σεξουαλικές περιπέτειες του Διονύσου και του θιάσου του.

Προθήκη 12: Αιώνια αγάπη
Ο ήλιος μπορεί να θολώσει για πάντα.
Η θάλασσα μπορεί να στεγνώσει σε μια στιγμή.
Ο άξονας της Γης μπορεί να σπάσει
Σαν αδύναμο κρύσταλλο.
Όλα μπορεί να συμβούν!.

Μπορεί ο θάνατος να με σκεπάσει με τον νεκρικό μανδύα του.
Αλλά δεν μπορεί ποτέ να σβήσει

Η φλόγα της αγάπης σου.

Gustavo Adolfo Bécquer

Τάφος με ζευγάρι νεκρών που κρατιούνται απ΄ το χέρι. Λάρισα, οδός Χρυσοστόμου 3, Ταμπάκικα. Παλαιοχριστιανική περίοδος.

α) Ζεύγος ενωτίων
β) Περιδέραιο με χάντρες από υαλόμαζα

Κωνσταντίνος Παπαργύρης (Λάρισα)
Έρως, 2022-2023 , Λάδι σε μουσαμά

Johannes Christopher Gérard (Γερμανία)
A Touch of Eros, Video, 4:27 min, 16:9, 24p, sound stereo 

Θεόδωρος Ράντος (Λάρισα)
Αόρατη Στοργή, 2023, Διαδραστική πολυμεσική εγκατάσταση. Κολλάζ, ξύλο, χαρτί

Στάση 1
13: Μαρμάρινο ειδώλιο γυναικείας μορφής από την περιοχή Χαλκιάδες. Με βαθιές εγχαράξεις υπογραμμίζεται το σεξουαλικό σημείο του σώματος-αιδοίο, ενώ με την κίνηση των χεριών στο στήθος δίνεται έμφαση στη γονιμότητα και στην αναπαραγωγή της γυναικείας φύσης. Αρχαιότερη – Μέση Νεολιθική (6500-5400 π.Χ.).
14: Πήλινο ειδώλιο γυναικείας μορφής. Με την αποτύπωση της εγκυμοσύνης και με την κίνηση των χεριών στο στήθος δίνεται έμφαση στη γονιμότητα και στην αναπαραγωγή της γυναικείας φύσης. Μέση Νεολιθική (5800-5400 π.Χ.).
15: Πήλινα ειδώλια ανθρώπων που αγκαλιάζονται από το Δομένικο Λάρισας. Στοργή, αγάπη, έρωτας; Μέση Νεολιθική (5800-5400 π.Χ.).
17: Πήλινο ειδώλιο άνδρα από την Ματαράγκα Καρδίτσας. Πλαστικά αποδίδεται το σεξουαλικό σημείο του σώματος-φαλλός. Μέση Νεολιθική (5800-5400 π.Χ.).
19: Πήλινο γυναικείο ειδώλιο από τη Μεσιανή Μαγούλα στη Λάρισα. Η ομορφιά της γυναικείας φύσης υπογραμμίζεται με την επιμελημένη κόμμωση με δισκάρια και με το κόσμημα στο λαιμό. Με την κίνηση των χεριών στο στήθος δίνεται έμφαση στη γονιμότητα και στην αναπαραγωγή της γυναικείας φύσης. Μέση Νεολιθική (5800-5400 π.Χ.).
20: Πήλινο καθιστό γυναικείο ειδώλιο από τον Αγ. Γεώργιο Λάρισας. Η ομορφιά της γυναικείας φύσης υπογραμμίζεται με κοσμήματα από κόκκινο χρώμα στον λαιμό και πλαστικά δισκάρια στα χέρια. Στον αριστερό μηρό φέρει οπή για ένθεση κάποιου αντικειμένου. Μέση Νεολιθική (5800-5400 π.Χ.).
21: Πήλινο γυναικείο ειδώλιο καθισμένο σε πήλινο σκαμνί από τον Πρόδρομο Καρδίτσας. Με βαθιές εγχαράξεις υπογραμμίζεται το σεξουαλικό σημείο του σώματος-αιδοίο, ενώ με την εγκυμοσύνη και την κίνηση των χεριών στο στήθος δίνεται έμφαση στη γονιμότητα και στην αναπαραγωγή της γυναικείας φύσης. Αρχαιότερη Νεολιθική (6500-5800 π.Χ.).
23: Πήλινος φαλλός, ρεαλιστική απόδοση που υπογραμμίζεται με κόκκινο χρώμα. Μέση Νεολιθική (5800-5400 π.Χ.).

Στάση 2
Φαλλόσχημη, αμφίγλυφη ανθρωπόμορφη στήλη τύπου μενχίρ από τη Σουφλί Μαγούλα Λάρισας. Πρώιμη Εποχή Χαλκού (3200-2100 π.Χ.).

Στάση 3
Επιτύμβια στήλη νέου με χιτώνα και χλαμύδα που κρατά λαγό (ερωτικό δώρο στο πλαίσιο του ερωτικού κυνηγιού). Ροδιά Τυρνάβου, 450-425 π.Χ.

Στάση 4
23: Αττική μελανόμορφη λήκυθος από το εργαστήριο του ζωγράφου της Φανυλλίδος με παράσταση της αρπαγής της Διηάνειρας από τον Κένταυρο Νέσσο και την προσπάθεια του Ηρακλή να τη σώσει. Κραννών, αρχές 5^ου αι. π.Χ.
19: Αττικός ερυθρόμορφος καλυκωτός κρατήρας με παράσταση διονυσιακού συμποσίου. Σκοτούσσα, τελευταίο τέταρτο 5^ου αι. π.Χ.

Στάση 5
20: Αττικός μελανόμορφος αμφορέας με παράσταση ερωτοτροπίας ανδρών από ζωγράφο της ομάδας του Princeton. Φάρσαλα, λίγο μετά το 480 π.Χ.

Στάση 6
20: Χάλκινο πτυκτό κάτοπτρο (καθρέφτης). Το κάλυμμά του φέρει ανάγλυφη παράσταση Αφροδίτης επάνω σε κύκνο, που είναι ο Δίας μεταμορφωμένος.  Λάρισα, α΄ μισό 2^ου αι. π.Χ.

Στάση 7
Κορμός αγάλματος γυμνού νέου, πιθανόν Έρωτα, από το ιερό του Απόλλωνα στο Πύθιο. Αντίγραφο ρωμαϊκών χρόνων.

Στάση 8
01: Ειδώλιο Αφροδίτης με κιθάρα. Από οικία στα Φάρσαλα, τέλη 3^ου-αρχές 2^ου αι. π.Χ.
02: Ειδώλιο ημίγυμνης Αφροδίτης με Έρωτα σε παιδική ηλικία στον ώμο. Από οικία στα Φάρσαλα, τέλη 3^ου-αρχές 2^ου αι. π.Χ.
03: Ειδώλιο καθιστού Ερμαφρόδιτου. Από οικία στα Φάρσαλα, τέλη 3^ου-αρχές 2^ου αι. π.Χ.
04: Μαρμάρινο σύμπλεγμα Αφροδίτης και ερμαϊκής στήλης. Λάρισα, ελληνιστική περίοδος
05: Ειδώλια περιστεριών. Από οικίες στα Φάρσαλα, τέλη 3^ου-αρχές 2^ου αι. π.Χ.
06: Ειδώλιο Αφροδίτης με φιάλη και ερμαϊκή στήλη. Από ιερό στα Φάρσαλα, 3^ος-α΄ μισό 2^ου αι. π.Χ.
07: Ειδώλιο Έρωτα-εφήβου που κρατά καθρέφτη. Από οικία στα Φάρσαλα, τέλη 3^ου-αρχές 2^ου αι. π.Χ.
08: Ειδώλιο Έρωτα. Λάρισα, ρωμαϊκή περίοδος.
09: Σύμπλεγμα Έρωτα και Ψυχής. Από οικία στα Φάρσαλα, τέλη 3^ου-αρχές 2^ου αι. π.Χ.
10: Αγαλμάτιο Αφροδίτης. Από οικιακό ιερό στα Φάρσαλα, τέλη 3^ου-αρχές 2^ου αι. π.Χ.
11: Αγαλμάτιο Αφροδίτης. Λάρισα, ελληνιστική περίοδος.
12: Αγαλμάτιο στον τύπο της αναδυόμενης Αφροδίτης. Νέα Αγχίαλος, ρωμαϊκό αντίγραφο από πρωτότυπο έργο του 4^ου αι. π.Χ.
13: Αγαλμάτιο Αφροδίτης. Από ιερό του Ασκληπιού στους Γόννους, ελληνιστική περίοδος.

Στάση 9
Αττικός ερυθρόμορφος κωδωνόσχημος κρατήρας, στην κύρια όψη του οποίου εικονίζεται το θεϊκό ζεύγος Διόνυσος και Αριάδνη, συνοδευόμενοι από Μαινάδες και Σατύρους. Δωρεά Αναστασίου Κατσίκα, Λάρισα, 4^ος αι. π.Χ.
Αναθηματική στήλη με ανάγλυφη παράσταση αιδοίου, σύμβολο ευγονίας, ευτοκίας και ίασης ασθενειών. Πηνειάδα
Αναθηματικοί φαλλοί από ιερό του Διονύσου. Ο ένας, σύμφωνα με την επιγραφή που φέρει, αφιερώθηκε στο θεό από την Ξενοκρίτα, κόρη του Άγαθου. Οι αναθηματικοί φαλλοί σχετίζονται με τις γονιμικές ιδιότητες του Διονύσου. Πηνειάδα, 2^ος αι. π.Χ.

Στάση 10
46: Ανάγλυφος σκύφος με ερωτικές σκηνές. Άζωρος, 2^ο αι. π.Χ.

Στάση 11
Ψηφιδωτό δάπεδο από αίθουσα πολυτελούς κατοικίας, πιθανότατα τρικλίνιο. Η κεντρική παράσταση σχετίζεται με τη διονυσιακή λατρεία. Ο Διόνυσος εικονίζεται στο κέντρο, ακολουθούμενος από λεοπάρδαλη και Σειληνό, να απευθύνεται σε μικρόσωμη μορφή πάνω σε στήλη. Δεξιά δύο ανθρώπινες μορφές προσέρχονται με προσφορές. Στα διάχωρα που περιβάλλουν την κεντρική παράσταση απεικονίζονται ερωτιδείς να σημαδεύουν με το δόρυ τους άγρια ζώα (λιοντάρια, αγριόχοιρους, ελάφια) και στις γωνίες οι προσωποποιήσεις των τεσσάρων εποχών. Λάρισα, 6^ο αι.

Στάση 12
Επιτύμβια πλάκα με δύο ανθρώπινες μορφές, πιθανότατα ανδρόγυνο, κάτω από αέτωμα. Στις γωνίες δύο πτηνά. Λάρισα, 13^ος αι.

Ειδικοί επιστημονικοί συνεργάτες για το project «Διαχρονικές αναγνώσεις του έρωτα»

Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας:
Ασημίνα Τσιάκα,  Νεκταρία Αλεξίου, Γεώργιος Τουφεξής, (Αρχαιολόγοι, Τμήμα  Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων της ΕΦΑ Λάρισας), Ελένη Βαγγέλη (Αρχαιολόγος),

Λαογραφικό Μουσείο Λάρισας:
Φανή Καλοκαιρινού (αρχαιολόγος- λαογράφος, διευθύντρια του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας